İŞ HUKUKU/TAZMİNAT DAVALARI

İşçi
 
4857 Sayılı İş Kanunu md. 2’ de işçi için şöyle bir tanımlama yapılmıştır: “ Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir. ”
 
İşçi olmanın en belirgin özelliği işin ücret karşılığı yapılıyor olmasıdır. İşçinin iş görme borcu vardır.
İşçi, serbest irade ile kabul edilmiş bir iş sözleşmesi ile çalışır.
Bir diğer özelliği de bir işverene bağımlı olarak onun emrinde çalışıyor olmasıdır. Bu nedenle cezaevinde bulunan tutuklu ve / veya hükümlülere yaptırılan işler serbest iradeye dayanmadığından bu işi yapanlar da işçi sayılmazlar. Herhangi bir işverene iş sözleşmesi ile bağlı olmaksızın kendi adına bağımsız çalışıp kazanç sağlayan kişiler işçi sayılamaz.
 
Özel kesim dışında da örneğin devlet dairelerinde, Kamu İktisadi Teşebbüslerinde çalışan işçiler vardır. Bu tür yerlerde çalışanlar işçi olabileceği gibi, memur ya da sözleşmeli personel de olabilir.
 
Stajyer
 
Bir işyerinde yapılan işleri öğrenmek, var olan mesleki bilgisini geliştirmek için işveren yanında çalışan kişidir. Ücret alma hakkı doğmaz. Bu yönüyle işçiden ayrılır. Ücret verilse bile İş Kanunu kapsamında haklar doğurmaz.
 
Bir kişinin işçi değil de stajyer sayılabilmesi için, o kişinin staj yapmasını zorunlu kılan bir mevzuat hükmü olması gerekir. Örneğin okuduğu okulun yönetmeliğinde ya da sair bir mevzuatta staj yapmasını öngören bir düzenleme yoksa o kişi stajyer adı altında çalıştırılamaz. Aksi durum, çalışanların stajyer adı altında gizliden ve az bir ücretle sömürülmesine sebep olabilirdi.
 
Haklarında bir yasal düzenleme mevcut olmayıp İş ve Borçlar Kanunu’ ndan, Sendikalar Kanunu’ ndan ve Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu’ ndan ve Sosyal Sigortalar Kanunu’ ndan yararlanamazlar. Sadece iş sağlığı ve güvenliğine dair yasa ve sair mevzuat hükümlerinden yararlanabilirler.
 
İşveren
 
İş Kanunu md. 2 / 1’ de yapılan tanımlama şöyledir:
“ Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir. ”
 
Belirtmek gerekir ki tüzel kişiliği olan ya da olmayan kurum ve kuruluşlar özel hukuk ya da kamu hukuku alanında faaliyet gösterebilir. Bu nedenle şirketler, dernekler, vakıflar, kooperatifler, sendikalar, üniversiteler de işveren olabilecek kurum ve kuruluşlar arasında sayılabilir.
 
İşverenin özellikleri arasında emir ve talimat verme hakkına sahip olması, iş görme borcunun yerine getirilmesini isteme ve denetleme hakkına sahip olması gibi hususlar yer alır.
 
İşveren Vekili
 
İş Kanunu md. 2 / 4’ e göre “ işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. ”
 
Bu tanımlama çok geniştir. Buna göre genel müdür, personel müdürü, muhasebe müdürü, atölye şefi, ustabaşı, usta gibi işçiye emir ve talimat verme, onun yaptığı işi denetleme yetkisine sahip olan herkes işveren vekilidir. İşveren vekilleri davranış ve uygulamaklarıyla işvereni temsil eder ve bağlarlar.
 
İşveren vekillerinin temsil yetkilerinin kapsamı sözleşmelerinde belirlenip işçilere de ilan edilebileceği gibi, işveren vekilinin tutum ve davranışlarından zımni olarak da anlaşılabilir.
 
İşveren vekillerinin hatalı işlemlerinden dolayı işçiye karşı işveren sorumludur. md. 2 / 5’ e göre hatalı işlemi nedeniyle işveren vekili de işverene karşı sorumlu olacaktır. İşveren, vermiş olduğu zararı işverene tazmin etmek zorunda kalabilecektir. Elbette ki işveren vekilinin bu sorumluluğu sadece kendi konusu ile ilgili olabilecektir. Teknik bir arıza sonucu işçinin hayatını kaybetmesinde muhasebe müdürünün işveren vekili olarak bir kusuru ve sorumluluğu olamaz.
 
İşveren vekilleri de bir iş sözleşmesine bağlı olarak çalışırlar ve işveren vekilliği sıfatı işçilere tanınan hak ve görevleri ortadan kaldırmaz. ( İş K. Md. 2 / 5 ) Yani işveren vekilleri de işçidirler. Bu nedenle işçi haklarından yararlanırlar. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işe iade gibi hakları vardır. Ancak İş K. Md. 18 / 5’ e göre işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri işe iade hakkından yararlanamazlar.