KIDEM TAZMİNATI
GENEL BİLGİLER
A. Kıdem Tazminatı Nedir
B. Kıdem Tazminat Almak İçin Dava Nasıl Açılır
C. Kıdem Tazminatı Alma Şartları
D. Kıdem Tazminat Hesaplama
BAŞLANGIÇ
Kıdem Tazminatı 1475 Sayılı iş kanun 14. maddesinde(Eski) Aynen korunmuş olup 4857 Sayılı İş Kanunun 120. Ve geçici 6. Maddesi n de yer verilmiştir. Kıdem Tazminatı bazı sebeplerle hizmet sözleşmesinin sona ermesi durumunda veya işçinin haklı, işverenin ise haksız olarak hizmet sözleşmesinin tek taraflı olarak feshedilmesi sonucunda kıdemi bir yıl veya daha fazla olan işçiler ödenen tazminattır. Kıdem tazminatı boşta kalma tazminatı, işsizlik sigortası veya işçi ikramiyesi olarak da söylenebilir. Kıdem olarak İşveren tarafından işçiye çalıştığı her yıl için 30 günlük ücret tutarında tazminat ödenir.
KIDEM TAZMİNATI ALMA ŞARTLARI
1. İşçinin işyerinde Tam BİR YIL Çalışma Şartı olması gerekmektedir.
İşçi Kıdem tazminatını hak kazanabilmesi için işyerinde tam bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. Yani işçinin işe girdiği gün ay sonraki yılın aynı ayının gününde bir tam yıl geçmiş olması gerekmektedir. TAM BİR Yıl daki anlam şudur, Bir yıllık sürenin başlangıcı işçinin işe başladığı sgk daki işe başlama tarihi olarak belirlenir. Deneme süreli bir hizmet sözleşmesi mevcut ise deneme süresinin başlangıcı baz alınır. Hizmet bütünlüğü içindeki ayrı ayrı hizmetler birleştirilerek kıdem tazminatı hesaplanır. Hizmet sözleşmesinin askıda bulunduğu süreler kıdem süresine dahil edilmez. Aynı işverenin değişik işyerlerinde yapılan çalışmalar için tüm süre kıdem tazminatı hesaplanmasına dahil edilir.
Bir işçi kıdem tazminatı aldıktan sonra aynı dönem için bir defadan fazla kıdem tazminatı alamayacağından aldığı kıdem tazminatını iade etse de o dönem için yeniden kıdem tazminatı ödenmez.
2. Hizmet Sözleşmesinin İş Kanununa Tabi olması şartı
İş kanunu hükümleri uygulamayan iş ve işyerlerinde çalışanlar tam bir yıl çalışmış olsalar dahi kıdem tazminatına hak kazanamazlar. Örnek gösterecek olursak ev hizmetlerinde çalışan süreler içim kıdem tazminatı ödenmez.
3. Erkek İşçinin Askere Gitmesi Şartı
Muvazzaf askerlik hizmeti için işyerinden ayrılan işçinin çalıştığı süre tam bir yılı doldurması durumunda işyerine müracaat ederek kıdem tazminatı hakkını alabilir.
4. İşçinin Yaşlılık Malülük Aylığı Veya Toptan Ödeme Almak Amacıyla Hizmet Sözleşmesinin Feshi
İşçinin yaşlılık malülük aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla hizmet Sözleşmesinin Feshi sonucunda kıdem tazminatı son işveren nezdinde bir yıl veya daha fazla çalışmış olması durumunda tazminat almaya hak kazanır.
5. Bayan İşçinin Çalıştığı Esnada Evlenmesi
Bayan işçinin evlilik sebebiyle bir yıllık süre içerisinde hizmet sözleşmesini feshetmesi durumunda kıdem tazminatını hak kazanır. Her ne kadar İş Kanununda bir yıl içerisinde talep edilir denmesine rağmen Kıdem Tazminatı 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
6. İşçinin Ölümü Nedeniyle İş Sözleşmesinin Son bulması
İşverene iş sözleşmesi ile çalışan işçinin işyerinde aralıklı da olsa kıdem bir yıl veya daha fazla çalışmış olma durumunda işyeri içinde ve dışında ölümü halinde mirasçıları kıdem tazminatına hak kazanırlar.
7. İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Haklı Veya Zorlayıcı Sebepler Nedeniyle Feshedilmiş Olması Şartı
Hizmet sözleşmesi süresi belirlide olsa, haklı sebeplerin varlığı halinde işçi ve işveren 4857 sayılı İş Kanunun 24-25 inci maddeleri uyarınca sözleşmeyi süresinin sonunu beklemeden feshedebilir. Derhal fesih hakkının da 4857sayılı İş Kanunun 109. Maddesi gereğince yazılı ve imza karşılığında tebliğ edilme yöntemi kullanılmalıdır. Yasada işveren tarafından ücretlerinin ödenmemesi işçiye fesih hakkını sağlar. İş Kanunun Mad. 24/I-a bendinde sağlık sebepleri ile işin niteliğinden doğan bir nedenle sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli olması yeterli görülmüştür. Sözleşme yapılırken bilmesi şartı kaldırılmıştır. İşçinin İşyerinde yakınında çalıştığı kişilerin bulaşıcı hastalık bulunması sağlığı için büyük tehlike arz etmezse dahi iş sözleşmesinin feshi için yeterli bir sebep olmaktadır. İşveren işçinin veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler veya davranışlar sergilemesi veya işçiye cinsel tacizde bulunursa (İş K.Mad. 24/II,b) işçi derhal hizmet sözleşmesini feshedebilir.
8. Çalışma Koşullarının İşçi Aleyhine Değiştirilmesinin İşçi Tarafından Kabul Edilmemesi Şartı
İş Kanunun 22. Maddesi gereğince Çalışma koşullarının işçi aleyhine değiştirilmesi işçinin iş sözleşmesinin fesih işvereni zorlamasına rağmen bunu yapmaması sonucu ihbar ve kıdem tazminatına birlikte hak kazanabileceğini belirtilmiştir. Çalışma koşullarının esaslı değişiklik işçi aleyhine olduğunda işçi tarafından kabul edilmemesi sonucu önceki şartlarda çalışmak isteyen işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda kıdem ihbar tazminatına hak kazanabileceği gibi, işe iade davası da açabilir.
9. Hizmet Akdinin İşverence Haklı Nedenle Fesih Dışında Bir sebeple Feshedilmiş Olması Şartı
Fesih bildirimi taraflar arasında fiili hukuki ilişkiyi sona erdiren bozucu yenilik doğuran bir hukuki işlem olup bu durumdaki iradenin karşı tarafa ulaşmasıyla gerçekleşmiş olur. İş kanunun 24 maddesinin üç bendinde de yer alan sağlık, işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzeri durumlarda ve zorlayıcı sebeplerle hizmet sözleşmesinin feshetmesi kıdem tazminatına hak kazandırır.
KIDEM TAZMİNATININ HESAPLANMASI
Her tam yıl için 30 günlük sosyal yardımlı ücret ücretinden kıdem tazminatının hesaplanması gerekir. Kıdem tazminatı hesaplanması veya işçiye yapılan ödemede genelde net ücret üzerinden hesaplanma yapılmaktadır. Oysaki kıdem tazminatı hesaplanması MAAŞ BRÜT üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Kıdem Tazminatına esas ücret hesap edilirken, zam tarihi ile işçinin işten ayrıldığı tarih arasında fiilen çalıştığı günler ile çalışmadığı halde ücretini aldığı hafta tatili ve diğer tatil günleri birleştirilerek ortalama günlük ücretinin bulunması gerekiyor
